Łukomski Konstanty h. własnego (zm. 1581), starosta ulski, dowódca kozaków litewskich. Ród kniaziów Łukomskich wywodził się z Łukomli w woj. witebskim i był w XVI w. bardzo rozrodzony. Ł. był jednym z siedmiorga dzieci Michała i jego drugiej żony Maryny Bohdanówny. O młodości jego nic nie wiadomo. W l. 1551–63 uczestniczył, wraz z braćmi, w różnych sprawach sądowych. Zapewne już wtedy podjął służbę wojskową w wojsku lit. jako dowódca wolontarskiego oddziału kozaków litewskich z płn.-wsch. pogranicza W. Ks. Lit., a później także i jako rotmistrz jazdy kozackiej. W tym ostatnim charakterze wziął udział aktywny w zdobyciu Uły przez hetmana R. Sanguszkę w nocy 20/21 IX 1568, wchodząc w skład drugiego rzutu złożonego z jazdy. Wkrótce potem Ł. został starostą (dzierżawcą) ulskim, co zobowiązywało go, z racji pogranicznego położenia starostwa, do prowadzenia działalności wywiadowczej: politycznej i wojskowej w państwie moskiewskim. Wiosną 1573 r. wchodził w skład zbrojnej eskorty, przydanej poselstwu moskiewskiemu, stojąc na czele 50-konnej roty.
W okresie 1576–80 Ł. odegrał dość poważną rolę w wojnie o Inflanty. Dowodził znacznym, bo złożonym ze 150–300 pieszych, garnizonem Uły, a ponadto wolontarskim oddziałem kozackim, na czele którego spalił w czasie kampanii połockiej zamek nieprzyjacielski Koziany (23 VII 1579). Następnie wziął udział w oblężeniu Połocka, a po jego zdobyciu dostał polecenie opanowania Turowli, aby odciąć ostatecznie połączenie z zapleczem moskiewskiej załodze Suszy. Zamek zajęto łatwo 4 IX, gdyż Rosjanie sądzili, że to nadciągają polskie siły główne, i opuścili go bez walki. Jednakże w kilka dni później, w wyniku nieostrożności własnych żołnierzy, zamek doszczętnie spłonął. To niedopatrzenie Ł-ego spotkało się z naganą królewską, gdyż brak umocnień w Turowli utrudniał skuteczną blokadę Suszy. Pomimo tego jednak król obiecał wynagrodzić Ł-ego za zasługi oddane zwłaszcza w r. 1579. Realizacji tej obietnicy przeszkodziła rychła śmierć Ł-ego. Za czasów sprawowania przez Ł-ego urzędu starościńskiego w Ule przypadły próby wzniesienia tam silnych, zmodernizowanych umocnień w stylu bastejowym w oparciu o włoski projekt z jesieni 1568 r. Ostatecznie jednak do pełniejszej realizacji projektu nie doszło, zaś po śmierci Ł-ego, w r. 1581 Batory ostatecznie zrezygnował z fortyfikowania Uły.
Ł. posiadał kilka wsi w różnych częściach Ks. Lit., a mianowicie Korejowce w pow. orszańskim, Niewiszę w pow. lidzkim, Howenowicze i Filipowo w woj. połockim oraz wieś cerkiewną Dobrohowszczyznę (pow. rzeczycki?, woj. mińskie). Z królewszczyzn, obok starostwa ulskiego władał dwoma wsiami we włości wasiliskiej (Wasiliszki w pow. lidzkim). Ł. zmarł ok. 1 VI 1581. Był ożeniony z Bohdaną, córką Fedora Korsaka, z którą miał dwie córki: Aleksandrę i Zofię, oraz 3 synów: Jarosława, Malchera i Baltazara. Spośród nich najstarszy Jarosław (ur. w r. 1563) był od r. 1592 podsędkiem, a od r. 1599 – podkomorzym lidzkim.
Enc. Org.; Enc. Wojsk.; Boniecki; Kojałowicz W. W., Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego tak zwany Compendium, Wyd. F. Piekosiński, „Herold Pol.” 1897; Niesiecki; Paprocki, s. 831; Uruski; Wolff, Kniaziowie lit.-rus.; – Górski K., Wojny Litwy z W. Ks. Moskiewskim za Zygmuntów, „Niwa” (W.) R. 20: 1891 s. 275; Lappo I. I., Velikoe Knjažestvo Litovskoe… 1569–1586, Pet. 1901; Novodvorskij V., Borba za Livoniju, Pet. 1904 s. 107–8; – Akty Juž. i Zap. Rosii, 1863 I nr 179 s. 210; Sapiehowie, Materiały historyczno-genealogiczne i majątkowe, Pet. 1890 I–III; Stryjkowski M., Kronika polska, litewska, żmudzka i wszystkiej Rusi, W. 1846 s. 417, 430; Vitebskaja Starina, Wyd. A. Sapunov, Vitebsk 1885 IV cz. 1 s. 99–100; Zbiór kartograficzny Uniw. Biblioteki Publicznej w Wilnie, Oprac. M. Dzikowski, „Ateneum Wil.” R. 8: 1933 s. 309–10 (o planach budowy zamku w Ule); – AGAD: ASK dz. II rkp. 29 k. 40–44, Arch. Zamoyskiego 3112 k. 2; B. Czart.: rkp. 2208 IV 281–2.
Henryk Kotarski